De tijd 
dat vrijwel iedereen binnen zijn eigen landsgrenzen bleef en hooguit enkele weekjes per jaar op vakantie ging ligt achter ons. Steeds meer mensen gaan in een ander land wonen of hebben daar bezittingen. Spanje is voor veel Nederlanders een aantrekkelijk land om in te wonen. En als ze er al niet gaan wonen, hebben ze er maar al te vaak een vakantiewoning. Dit heeft bij overlijden de nodige consequenties. Wat te doen bij een (te verwachten) erfenis in Spanje?
In dit artikel bespreken we welk recht van toepassing is op een internationale erfenis en wat de erfgenaam daar aan kan doen. Verder bespreken wij de praktische en juridische gang van zaken bij een erfenis in Spanje. Ten slotte gaan we in op de fiscale verplichtingen die bij een erfenis in Spanje een rol spelen.
Welke regels zijn van toepassing?
Het Spaanse en Nederlandse erfrecht wijken nogal van elkaar af. Binnen Spanje zijn er bovendien meerdere regio´s die een eigen systeem van erfrecht hanteren dat afwijkt van het Spaanse landelijke systeem. Om te weten waar je aan toe bent is het dus nodig om vast te stellen welke regels op de erfenis van toepassing zullen zijn.
Sinds 2015 bepaalt de Europese Erfrechtverordening – (CE) 650/0201 – welk recht op een erfenis van toepassing is. Daarbij geldt ten eerste dat de erflater in zijn testament een rechtskeuze kan maken voor zijn nationale recht. Een Nederlander kan dus in zijn of haar testament opnemen dat steeds het Nederlandse recht van toepassing is op zijn vererving. Als er geen rechtskeuze is gemaakt is op de vererving het recht van toepassing van het land waar de erflater bij zijn overlijden zijn gewone verblijfplaats had. De enige uitzondering op die regel is dat als uit alle omstandigheden van het geval blijkt dat de erflater op het tijdstip van overlijden een kennelijk nauwere band had met een ander land had, het recht van dat land van toepassing is. Die situatie zou zich bijvoorbeeld voor kunnen doen als de erflater vrij kort voor zijn overlijden is verhuisd. De verwachting is dat deze uitzondering maar zeer beperkt zal worden toegepast.
Voor Spanjaarden zelf zijn regionale erfrechtregels van toepassing als zij de “vecindad”, oftewel het buurtgenootschap van de betreffende regio bezitten. Dat geldt niet voor buitenlanders. Uit de Europese erfrechtverordening volgt daarom dat het recht van de regio waar de buitenlander zijn gewone verblijfplaats heeft op de vererving van toepassing is. Woont de erflater, bijvoorbeeld, in Catalonië en is er geen rechtskeuze gemaakt, dan is bij overlijden het Catalaanse recht op de vererving van toepassing.
Wat kan de erflater doen?
Als u als Nederlander in Spanje gaat wonen is het verstandig om stil te staan bij de erfrechtelijke gevolgen. Welke regels veranderen er precies? Wil ik dat wel?
Als u al een testament heeft opgemaakt is het in ieder geval goed dat eens tegen het licht te houden. Staat er een rechtskeuze is? Zo nee, wil ik die alsnog opnemen? En als ik dat niet wil, is mijn testament naar Spaans recht wel uitvoerbaar? Als u geen testament heeft is het goed u eens af te vragen of dit daarvoor misschien het moment is, bijvoorbeeld, om te voorkomen dat uw ouders alles van u erven terwijl uw partner met lege handen achterblijft.
Het voert te ver om in dit artikel alle verschillen tussen de rechtssystemen te bespreken, zeker ook omdat dat mede afhangt van de precieze verblijfplaats in Spanje zelf. Maar het meest in het oog springende verschil tussen Spaans en Nederlands erfrecht willen we toch genoemd hebben: het Nederlandse erfrecht kent van rechtswege een langstlevendenbescherming. Tenzij bij testament ander is bepaald, erft de partner alles en krijgen de kinderen een vordering op de overgebleven partner die pas na diens overlijden opeisbaar wordt. In Spanje kan dit niet eens bij testament worden geregeld, omdat de kinderen direct recht hebben op hun legitieme portie. Als er géen testament is opgemaakt, geldt naar nationaal Spaans recht zelfs dat de partner überhaupt pas iets erft als er geen achterblijvende kinderen én geen achterblijvende ouders zijn.
De gevolgen voor de erfgenamen
Maar het zijn niet alleen erflaters die met internationaal erfrecht te maken krijgen. Ook erfgenamen zullen zich bij de afwikkeling en verdeling van een internationale erfenis af moeten vragen welke regels van toepassing zijn en hoe die regels vervolgens in het andere land moeten worden toegepast. Hier lijkt de erfrechtverordening voor een echte vereenvoudiging te hebben gezorgd.
De afwikkeling kan geschieden door een notaris van het land waarvan het recht van toepassing is en deze notaris kan aan de erfgenamen ten behoeve van de afwikkeling in het andere land een Europese erfrechtverklaring afgeven. Die verklaring kan bijvoorbeeld gebruikt worden om ervoor te zorgen dat een bankrekening in het buitenland wordt vrijgegeven of zelfs dat een onroerende zaak op een andere naam wordt gezet. Daartoe dient de Europese erfrechtverklaring wel aan de nationale vereisten voor een overdracht te voldoen. Als bijvoorbeeld een tweede woning in Spanje onderdeel uitmaakt van een voor het overige Nederlandse erfenis, dan zal de Europese erfrechtverklaring die door de Nederlandse notaris wordt afgegeven aan de Spaanse wettelijke vereisten voor inschrijving in de registers moeten voldoen. In die situatie zal de Nederlandse notaris er dus verstandig aan doen om met een Spaanse jurist te overleggen voorafgaand aan het afgeven van de verklaring
Fiscale aspecten van een erfenis in Spanje
Een ander punt van aandacht zijn de fiscale verplichtingen die ontstaan als gevolg van de vererving. Op dit gebied bestaan de nodige misverstanden. Velen denken dat ze met een rechtskeuze ook het toepasselijke belastingrecht kunnen bepalen en dat is zeker niet het geval. De fiscale aspecten van een erfenis vallen bovendien buiten het bereik van de erfrechtverordening. Dat betekent dat de rechthebbenden op een erfenis in Spanje vooralsnog zullen moeten blijven puzzelen met de nationale wetten van Spanje en Nederland, die gelukkig wel allebei bepalingen bevatten die dubbele belastingbetaling moeten voorkomen.
In grote lijnen werkt het als volgt:
Een erfenis is onderhevig aan Nederlands belastingrecht als de erflater op het tijdstip van overlijden in Nederland woonde dan wel een Nederlander is die korter dan tien jaar in het buitenland woonde. De erfbelasting moet dan in Nederland worden voldaan. Op die belasting mag in mindering worden gebracht de erfbelasting die in voorkomende gevallen in Spanje is voldaan.
In Spanje wordt niet gekeken naar de situatie van de erflater maar naar die van de erfgenaam. Als de erfgenaam in Spanje zijn gewone verblijfplaats heeft zal hij in Spanje erfbelasting moeten betalen over de hele erfenis. Als de erfgenaam niet in Spanje woont, zal hij alleen over die vermogensbestanddelen die zich in Spanje bevinden in Spanje erfbelasting moeten betalen. Op die belasting mag in mindering worden gebracht de erfbelasting die in voorkomende gevallen in Nederland is voldaan.
Het valt hoe dan ook aan te bevelen om in geval van een erfenis in Spanje zowel juridisch als fiscaal advies in te winnen over de afwikkeling. Hou er daarbij rekening mee dat de aangifte en betaling van erfbelasting in Spanje binnen zes en in Nederland binnen acht maanden na het overlijden van de erflater dient plaats te vinden maar dat in beide landen, mits tijdig, uitstel van die termijn gevraagd kan worden.
Meer weten?
Sibbing Baggen advocaten
Vía Laietana 71 Principal 2ª
08003 Barcelona, España
+34 93 131 1441
+31 20 808 1119
info@sibbingbaggen.com
www.sibbingbaggen.com